پای در کفش عبید زاکانی

 

در رساله ی مناظرات مولانا عبید ماکانی چنین آمده است (( حکیمی فرزند را پند همی داد که جان پدر علم و هنر آموز که هم خیر دنیا یابی و هم خیر آخرت! که بزرگان فرموده اند: العلم کنز لا ینفد یعنی علم گنجی است پایان ناپذیر - در نسخی دیگر به جای علم قناعت هم آورده اند -اگر چه بالاخره تمامت گنج ها را پایانی است!!...

فرزند دل به پند پدر نمی دادو درّ نصیحت را آویزه ی گوش نمی کرد که نمی کرد!

...القصه نوبتی کاسه ی صبر فرزند لبریزشد و دیگ جوانی به جوش آمد ودود از کلّه بلند شدتا شمشیر زبان از نیام بر کشید و حریم حرمت شکست و پای از گلیم ادب دراز نمودو روی در روی پدر ایستاد و گفت:

ای پدر عمر بر سر علم و هنر تباه کردی و یوسف بخت به دست خود در چاه و ما را گرفتار فقر و فاقه و آه !

ما را بهره از زندگانی چیست؟ به خود آی که در سفره نانی نیست!

تا چشم باز کرده ام تو را قلم به دست و کاغذی در پیش دیده ام.  روز را به شب و شب را به روزدوخته ای و خرمن عمر خویش و ما را سوخته ای دیگران را برج و ویلاست و بوستان و باغ و تو را پاره کاغذ و فرسوده کتابی چند و ما را یک جهان حسرت و درد و دریغ و داغ !...

باری خدای را به خود آی که دیریست متاع تو خریداری ندارد و دور دور تازه به دوران رسیده هاست  !

اکنون از علم و هنر به سان سیمرغ و کیمیا فقط نام مانده است و هر کس طریق علم و هنر گزید ناکام مانده است!...

اگر شما را هر آینه عنایتی به فرزند خویش است ، مدتی تدبیر امور منزل به وی سپارید تا آب رفته به جوی باز گرداند که گفته اند: جلوی ضرر را از هر کجا بگیری سود کرده ای.

حکیم را فصاحت سخنان فرزند دل ربوده بود و با خود به عالم صور خیال کشیده بود به آن سبب پس از مکثی طولانی به خود باز آمده و گفت:

جان پدر بگوی آن چه در دل داری      معلوم بشد مرا که مشکل داری ...

فرزند که موقعیت را مناسب حال تشخیص داده بود دستان خود به هم مالید و گفت: ای پدر اگر اجازت فرمایی، کهنه کتاب های شما را به همراه ورق پاره های رقم خورده به دست ابن سینا و خوارزمی به بهای گزاف بفروشم و از عایدی آنها سکه های زر خریده وبعد از چند صباحی فروخته ودوباره وجه به دست آمده در کار اسکناس بیگانگان که ارز نامیده می شود بکنم تا از منافع آن گنجی بادآورد بحاصل نموده و آنگاه به مدد سرمایه ی کلان ، دختری وجیهه از خاندان هزار فامیل در عقد خود آورم تا بشود آن کار عظیمی که باید بشود...

با چنان اوصافی شما بی اینکه دود چراغ بخورید و چشمان خود کم نور سازید و شب ها نیاسایید و...حکیم الحکما می شوید و فرزندان و نوادگان شما حکیم زاده و از قضا اگر از سلاله ی شریف شما کسی متولد شد که علم آموختن نتوانست به وجهی آسان مدرک مناسبی با احوال آن فرزند به ثمن بخس تهیه کرده می شود...

حال اگر رای عالی پدر عزیز موافق آید ، بقیه ی عمر را به آسایش و آرامش سر می کنیم و به ریش هر چه اهل علم و هنر می خندیم و هر جا رفتیم حرمت و عزّت می بینیم و در صدر می نشینیم و ایضا فرزندانمان نبز که حکیم زاده ها باشند تا هفتاد پشت بر تخت بخت تکیه زنند و از زندگی بر بخورند...

حکیم را سخنان فرزند بسیار خوش آمد ، و الحق فرزند را در زمانه شناسی حکیم تر از خود یافت و اندر دل هزارها مرحبا و آفرین بر وی خواند و زمام امور و تدبیر منزل به دست باکفایت پسر سپرد و به ریش خود و هر که حکیم بود خندید...

آورده اند که از آن پس حکیم شیوه ی حکمت و فرزانگی به کناری نهاد و هجو و هزل در پیش گرفت و کتاب سترگی با نام ریش نامه پدید آورد و در پیشانی آن اثر سترگ به خطی درشت چنین نوشت ؛

رو مسخرگی پیشه کن و مطربی آموز      تا داد خود از مهتر و کهتر بستانی ))

در هفدهم بهمن ماه سال هزارو سیصدو نود     به پایان  آمد این مطلب           حکایت همچنان باقی... امیر حسین ابن امیر مهدی از سلسله ی جلیله ی سادات علوی بناب قدیم موسوم به مین ائو .