مختصری در باره ی تاریخچه ی مطبوعات

معمولش این است که روزنامه روزانه درآید. اما شاید باور نکنید که نخستین روزنامه رسمی کشور با این که نام روزنامه را یدک می کشید هفتگی منتشر می شد!
نخستین شماره این روزنامه هم مانند فاصله زمانی انتشارش اندکی غیرمعمول بود، زیرا این روزنامه در یکه جمعه متولد شد!
جمعه پنجم ربیع الثانی 1267 ه.ق بود که "روزنامچه اخبار دارلخلافه طهران" منتشر شد.
این روزنامچه از شماره دوم با نام "روزنامه وقایع اتفاقیه" به صورت هفتگی و تا سال 1324 ه.ق به مدت 57 سال منتشر شد. البته در این 57 سال تغییراتی در این روزنامه پدید آمد که بارزترین آن ها در نامش بود; نام این روزنامه در شماره 471 "وقایع" و در شماره های بعدی به "دولت علیه ایران" تغییر یافت.

آرشیوی بی نظیر:
روزنامه وقایع اتفاقیه امروز در گروه مطبوعات مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی آرشیو شده است.
آن هم در کنار روزنامه های بی شمار دیگری که در سالیان با روش های گوناگون مانند وقف و اهداء به این آرشیو راه یافته اند. آرشیوی که به لحاظ ساختاری و نوع خدمات ارائه شده، در کشور بی نظیر است.
ناصرالدین شاه وقتی روزنامه نگار بود:
اکودوپرس یعنی پژواک یا صدای ایران. این پژواک یا صدای ایران نام نخستین روزنامه ای است که در دوره قاجار به زبان فرانسه منتشر شد.
جالب این جاست که این روزنامه که به دستور مستقیم ناصرالدین شاه و با هدف پاسخ دادن به مندرجات نشری های خارج از کشور درباره مسایل ایران و مقاصد تبلیغاتی دیگر منتشر می شد، تک نسخه بوده است.
جالب تر این که خود ناصرالدین شاه در اکودوپرس مطلب می نوشته است. اکودوپرس زیر نظر محمد حسن خان اعتماد السلطنه و مدیریت میرزا محمد حسین فروغی منتشر می شد. سردبیری هم به عهده یک فرد فرانسوی زبان با نام بارون دونورمان وانمون مورل بوده است.
این را هم بدانید که اکودوپرس کامل ترین دوره موجود در آرشیو گروه مطبوعات مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی است.

نخستین مجله ایران:
51 سال پس انتشار اولین روزنامه ایران، نخستین مجله ایرانی هم منتشر شد. این مجله با نام "فلاحت مظفری" در سال 1318 هجری قمری برابر با 1900 میلادی در تهران چاپ شد.
این مجله با حمایت های حکومتی و از سوی اداره کل فلاحت ایران با موضوع علم کشاورزی منتشر شد. هدف از انتشار فلاحت مظفری آن گونه که در خودش هم آمده، تعمیم علوم و اصلاح زراعت و فلاحت و مزید اطلاع و علم عموم بوده است.
در فلاحت مظفری آمده: برای رجال و مردمانی که شایق آبادی مملکت و طالب ترقی زراعت هستند بدوا دو نمره مجانا فرستاده می شود. هرکس طالب باشد قیمت آبونه و وجه اشتراک شش ماه را به صاحب امتیاز این مجله که فخیم السلطنه رئیس و مدیر کل فلاحت ممالک محروسه است، بفرستد. وجه اشتراک سالانه این مجله در تهران 18 قران، داخلی ایران 20 قران، اروپو امریک 14 فرانک، تمامی عثمانی 3 مجیدی، قفقاز و روسیه 6 منات هند و افغانستان 9 روپیه و اجرت پست به همه جا به عهده اداره بوده است اما این که چند نفر مشترک این مجله بوده اند، به درستی مشخص نیست.

نخستین روزنامه مشهدی:
ماجرای نخستین روزنامه مشهدی با یک سفر گره خورده است، آن هم سفر صادق ادیب الممالک از سال 1316 قمری روزنامه ای با نام "جریده ادب" در دو سال و در 22 شماره منتشر کرد. آن گونه که ادیب الممالک در مقدمه دیوان خود آورده، وی عازم مشهد می شود و اولین شماره از روزنامه ادب چاپ مشهد را به صورت هفتگی با چاپ سنگی و خط نستعلیق در قطع 20 در 30 منتشر می کند. انتشار روزنامه ادب در رمضان 1318 قمری در مشهد، آن طور که پژوهشگران تاریخ شناس می گویند; نخستین فعالیت رسمی روزنامه نگاری را در مشهد رقم زده است.
روزنامه ادب هم امروز در میان روزنامه های قدیمی و جدید در آرشیو مطبوعات مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی جا دارد.

روزنامه فارسی کلکته:
از دیگر نفایس ارزشمند در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی، روزنامه حبل المتین است.
حبل المتین از روزنامه های کثیر الانتشار به زبان فارسی بود که در خارج از ایران و در کلکته هند برای حدود 40 سال منتشر می شد.
حبل المتین در هند، برمه، ایران، افغانستان، عثمانی، مصر، اروپا، روسیه و ترکستان توزیع می شد. این نشریه به رخدادها و حوادث ایران، عثمانی، مصر، عراق و ... می پرداخت و در آن از ترجمه تلگراف ها و مقاله های مختلف استفاده می شد. حبل المتین 10 سال در نزد روحانیون، علما و روشنفکران نجف و ایران رایگان توزیع می شد که این بر محبوبیتش افزوده بود. در سال 1317 به دلایل سیاسی از توزیع حبل المتین در ایران جلوگیری شد و به مدت هشت سال نیز از سوی دولت هند توقیف بود. این ماجراها تا سال 1303 شمسی به درازا کشید.
پس از این دوره، حبل المتین بار دیگر چاپ شد تا در آذر 1309 با فوت موید الاسلام برای همیشه انتشارش پایان یافت.
حبل المتین هم امروز در آرشیو گروه مطبوعات مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی برای خود جایی دارد و جایگاهی.
این نفایس، تنها بخشی از نفایس آرشیو مطبوعات این آستان مقدس هستند. آرشیوی که به مدد کارشناسان خود، نه تنها گردآوری نشریات، بلکه ساماندهی، نمایه سازی، رده بندی و بسیاری از فعالیت های جانبی دیگر را در راستای ایجاد یک بانک نشریاتی بزرگ در کشور انجام می دهد.

آیینه غیب نما
روزنامه مصور دو هفتگی است که در تهران با چاپ سنگی منتشر می شده است. پس از حوادث بمباران مجلس و تفرقه آزادیخواهان، آئینه غیب نما نیز تعطیل شد. این روزنامه در دوره دوم مشروطیت از نو در رجب 1329 هجری قمری انتشار یافت . آئینه غیب نما دارای کاریکاتور می باشد.
اختر:
روزنامه اختر درشهر اسلامبول چاپ و منتشر شده و مدت ۲۲ سال مرتبا دائر بوده تا در سال 1313 قمری از طرف دولت عثمانی توقیف شده است. در حقیقت در دوران تیره و تار استبداد روزنامه اختر کمک بزرگی به تنویر افکار ایرانیان نموده و در ایامی که جراید این مملکت منحصر به چند روزنامه درباری از قبیل ایران و اطلاع بوده روزنامه اختر به قول ادوارد براون، جریده قابل مطالعه زبان فارسی به شمار می رفته است بخصوص اخبار تلگرافی کشورهای خارجی.
ادب:
روزنـامه‌ ادب‌ که‌ به‌ مدیری‌ ادیب‌ الممـالک‌ شـاعر و نویسنده‌ چند روزنــامه‌ تــاسیس‌ و منتشر شده‌ سه‌ دوره‌ مختلف‌ را طی کرده‌ است‌ و مدتی درتبریز و زمانی درمشهد و چندی‌ در تهران‌ انتشـار یافته‌ است‌. روزنامه‌ ادب‌ از حیث‌ مندرجات‌ مفید یکـی از بـهترین‌ جراید فـارسـی است‌ و علـاوه‌ بر مقالات‌ مفید و متنوع‌، قسمت‌ اعظم‌ اخبار داخله‌ و خارجه‌ درآن‌ درج‌ است.
اطلاع:
یکی از روزنامه‌ های‌ نیمه‌ رسمی دولتی که‌ در زمان‌ ناصرالدین‌ شاه‌ تاسیس‌ شده‌ و مدتی انتشار یافته، روزنامه‌ اطلاع‌ است. روزنامه‌ اطلاع‌ یک‌ روزنامه‌ سیاسی به‌ معنای‌ آنروز بوده‌ و برای‌ کسانی که‌ بخواهند از اوضاع‌ سیاسی و حوادث‌ اروپا و آمریکا و به‌ طور کلی از اتفاقات‌ نیم‌ قرن‌ کشورهای‌ جهان‌ اطلاع‌ حاصل‌ کنند بهترین‌ مجموعه‌ ومدرک‌ می باشد.
ایران:
ایران‌ یکی از روزنامه‌ های‌ قدیمی کشور است‌. این‌ روزنامه‌ مدتی تنها روزنامه‌ رسمی کشور بوده‌ و انتشار آن‌ به‌ عهده‌ وزارت‌ انطباعات‌ بوده‌. در این‌ دوره‌ روزنامه‌ یک‌ روزنامه‌ رسمی و چاپ‌ و تهیه‌ مقالات‌ و جمع وجوه‌ اشتراک‌ آن‌ وظیفه‌ دولت‌ بوده‌ است. وضع مذکور تا سال ‌1321 قمری‌ که‌ اداره‌ جراید دولتی به‌ عهده‌ میرزا محمد ندیم‌ باشی واگذار گردید، ادامه ‌داشته‌ و در این‌ سال‌ اسم‌ روزنامه‌ به‌ ایران‌ سلطانی تغییر پیدا کرد. پس‌ از این‌ دوره، مجددا روزنامه‌ به‌ نام‌ ایران‌ منتشرگردید. این‌ دفعه‌ این‌ روزنامه‌ نیمه‌ رسمی به‌ شمار می رفت. در سال ‌1302 شمسی که‌ در حقیقت‌ دوره‌ دوم‌ روزنامه‌ بوده‌ اداره‌ روزنامه‌ از کمک‌ خرج‌ دریافتی از دولت‌ صرف‌ نظر کرده‌ و روزنامه‌ ملی و مستقل‌ شد.
تمدن:
در شماره‌ اول‌ در عنوان‌ روزنامه‌ بالای‌ اسم‌ روزنامه‌ تمدن‌ جمله‌ هو الله‌ حبسی و از شماره‌ دوم‌ آینه‌ ملی ثبت‌ شده‌ و نیز در هر شماره‌ در زیر عنوان‌ دو سطر بدین‌ قسم‌ برای‌ معرفی روزنامه‌ چاپ‌ شده‌ است: این‌ روزنامه‌ که‌ بی غرضانه‌ آینه‌ غیب‌ نمای‌ ملی است‌ مسلک‌ نگارشش‌ ارائه‌ طریق‌ صلاح‌ مملکت‌ ومجلس‌ شورای‌ ملی خواهد بود. مقالات‌ عام‌ المنفعه‌ پذیرفته‌ و درج‌ خواهد شد. این‌ روزنامه‌ تا هنگام‌ توپ‌ بستن‌ مجلس‌ برپابوده‌ (جمادی‌ الاول 1326) و از آن‌ پس‌ مانند سایر جراید تعطیل‌ و مدیر آن‌ از ایران‌ به‌ خارج‌ فرار نموده‌ است‌. شدت‌ علاقه‌ مرحوم‌ مدبرالممالک‌ به‌ آزادی‌ باعث‌ گردیده‌ که‌ هنگام‌ رسیدن‌ به‌ هندوستان‌ دست‌ به‌کار نشر روزنامه‌ به‌ همین‌ نام‌ شود. وی‌ پس‌ از مراجعت‌ از هندوستان‌ و مصر در ربیع الثانی 1327قمری‌ در رشت‌ برای‌ بار سوم‌ روزنامه‌ تمدن‌ را منتشر ساخت.
جارچی ملت:
روزنامه‌ جارچی ملت‌ در تهران‌ به‌ مدیری‌ آقا سید حسین‌ ابراهیم‌ زاده‌ تاسیس‌ شده‌ است. اسم‌ روزنامه‌ به‌ خط شکسته‌ درشت‌ و در بالای‌ آن‌ مشروطه‌ بی قانون‌ و در یکطرف‌ آزادی استبداد و در طرف‌ دیگر توقیف‌ قانون‌ و در زیر آن‌ این‌ شعر درج‌ است‌:
‌ لایق‌ دشمن‌ است‌ و هم‌ لایق‌ دوست
مشروطه‌ نگهدار که‌ مشروطه‌ نکوست
مندرجات‌ روزنامه‌ پس‌ از درج‌ مقاله‌ اساسی، انتقاد از اوضاع‌ و دادخواهی از اولیای‌ امور می باشد و به‌ علت‌ همین‌ انتقادی‌ بودن‌ آن‌ و مخصوصا کاریکاتورهای‌ روزنامه، غالبا جارچی ملت‌ توقیف‌ می شده‌ و حتی یکبار هم‌ مدیر و روزنامه‌ هر دو توقیف‌ شده‌ اند.
حبل المتین:
یکی از روزنامه های کثیرالانتشار (هفتگی) و مفید زبان فارسی که نزدیک چهل سال در خارج ایران در کلکته منتشر می شده روزنامه معروف و مشهور حبل المتین است. با انتشار این روزنامه مرحوم مویدالاسلام بزرگترین خدمت را به برقراری اساس مشروطیت و آزادی ایران نموده است. حبل المتین چون در خارج ایران منتشر می شد آزادانه می توانست به عمال جور و ستم و درباریان ایران حمله نماید و مفاسد و عیوب را بی پروا شرح دهد. این روزنامه برای مدت هشت سال از طرف دولت هندوستان توقیف شد. آغاز این توقیف ظاهرا سال 1259 شمسی بوده و در اوایل سال 1300 شمسی از توقیف خارج و مجددا تا هنگام فوت مویدالاسلام یعنی تا آذر 1309 منتشر گردیده است.
خراسان:
روزنامه‌ خراسان‌ در شهر مشهد به‌ مدیری‌ سید حسن‌ اردبیلی تاسیس‌ و شماره‌ اول‌ آن‌ در تاریخ 25 صفر 1327 قمری‌ طبع و توزیع گردید. شماره ‌ 24 آن‌ که‌ آخرین‌ شماره‌ منتشر از این‌ روزنامه‌ است‌ در تاریخ 25 رجب 1327 ق انتشاریافته‌ است. این‌ روزنامه‌ با مقالات‌ آزاد و عالی خدمات‌ بزرگی به‌ حیثیت‌ مشروطیت‌ خراسان‌ بلکه‌ عموم‌ ایران‌ بروز داد.
روزنامه دولت علییه ایران:
پس از انتشار شماره 471 روزنامه وقایع اتفاقیه، شماره 472 این روزنامه به نام روزنامه "دولت علیه ایران" منتشرگردید. بنابراین اولین شماره روزنامه مذکور در 5صفر 1277 قمری انتشار یافته واین تغییر نام بدان سبب بوده که در این سال امور روزنامه های دولتی از طرف ناصرالدین شاه به عهده "میرزا ابوالحسن خان نقاش کاشانی ملقب به ضیع الملک" واگذار گردید. در این روزنامه علاوه بر اخبار درباری، تصاویر بسیار نفیسی از شاهزادگان و حکام و رجال آن عصر رسم شده که در نوع خود بی نظیر است و از آن جمعا تا شماره 688 مورخ هفتم شوال 1287 قمری بطور غیرمرتب انتشار یافته و در این تاریخ تعطیل شده است.
شرف:
روزنامه‌ شرف‌ با خط نستعلیق‌ بسیار خوب‌ و کاغذ اعلی در تاریخ 1300 قمری‌ منتشر شده‌ است. در هر شماره‌ از روزنامه‌ تصویر یکی از بزرگان‌ مملکت‌ با مختصر شرحی از او طبع گردیده‌ است. آخرین‌ شماره‌ منتشره‌ از روزنامه‌ شرف‌ شماره 87 مورخ 1309 قمری ‌بدون‌ ذکر ماه‌ انتشار است.
صوراسرافیل:
روزنامه‌ صوراسرافیل‌ یکی از روزنامه‌ های‌ مهمی است‌ که‌ در آغاز مشروطیت‌ ایران‌ در تهران ‌تاسیس‌ شده‌ و با مسلک‌ و روش‌ انتقادی‌ خود کمک‌ بزرگی به‌ بیداری‌ و آزادی‌ ایرانیان‌ نموده ‌است. از لحاظ ابتکار سبک‌ جدید نثر فارسی که‌ در ستون‌ مخصوص‌ به‌ عنوان ‌"چرند وپرند" به‌ قلم‌ "دخو" در این‌ روزنامه‌ چاپ‌ شده‌ تا آن‌ زمان‌ در جراید فارسی دیده‌ نشده‌ است. با توقیف‌ روزنامه‌ صوراسرافیل‌ در 23 جمادی‌ الاول 1326 قمری ‌میرزا جهانگیرخان‌ شیرازی‌ به‌ دار آویخته‌ و در پشت‌ باغ شاه‌ مدفون‌ شد.
قانون:
روزنامه قانون به زبان فارسی در شهر لندن تأسیس و منتشر شده است، ولی نظر به جملات سختی که در آن به حکومت و شاه و وزراء ایران می کرد انتشار آن در ایران ممنوع گردید. شماره 24 آخرین شماره منتشره این روزنامه می باشد.
مفتاح الظفر:
روزنامه مفتاح الظفر در کلکته هندوستان به زبان فارسی به سرپرستی مدیر حبل المتین آقای مؤید الاسلام و مدیرکلی میرزا سید حسن کاشانی تأسیس و منتشر شده است. تمام مندرجات این روزنامه مقالات ریاضی و مطالب علمی است.
نامه فرهنگ:
روزنامه فرهنگ که ابتدا در شهر کرمان منتشر می شده، از سال 1304 شمسی به تهران منتقل و در آنجا منتشر شده است. مندرجات نامه فرهنگ علاوه بر سرمقاله اجتماعی و سیاسی، عبارت است از شرح احوال بزرگان، قانون انتخابات و ترجمه بعضی از مجلات خارجی و اخبار مجلس، اخبار داخله و حوادث خارجه می باشد.
نوبهار:
روزنامه‌ نوبهار به‌ مدیری‌ ملک‌ الشعرای‌ بهار در شهر مشهد تاسیس‌ و از شوال ‌1328 قمری‌ در آن‌ شهر شروع‌ به‌ انتشار گذاشته‌ و در سال 1333 قمری‌ به‌ تهران‌ انتقال‌ یافته‌ پس ‌از یکسال‌ نشر، توقیف‌ شده‌ است. بار دیگر در تهران‌ در سال 1335 قمری مجددا پابه‌ دایره ‌انتشار گذاشته‌ است. در سال 1336 قمری دوباره‌ روزنامه‌ نوبهار توقیف‌ شد. روزنامه‌ نوبهار پس‌ از انتقال‌ به‌ تهران‌ یک‌ روزنامه‌ کاملا سیاسی و خبری‌ بود. دوره‌ جدید نوبهار در صفر 1341 قمری‌ منتشر شد. طول‌ این‌ دوره‌ یکسال‌ بود. جنبه‌ ادبی و تاریخی این‌ دوره ‌بیشتر بود.
نیراعظم:
روزنامه‌ نیر اعظم‌ در تهران‌ منتشرشده‌ است‌. بالای‌ عنوان‌ روزنامه‌ این‌ شعر " آفتاب‌ آمد دلیل‌ آفتاب‌ گر دلیلت‌ باید از وی‌ رو متاب" به‌ عنوان‌ شعار و بالای‌ اسم‌ روزنامه‌ نیراعظم‌ که‌ به‌ خط نستعلیق‌ درشت‌ نوشته‌ شده‌ است‌ جمله ‌"هو المعین" چاپ‌ شده‌ است‌. مرام‌ و مسلک‌ و سبک‌ مندرجات‌ روزنامه‌ درضمن‌ دو سطر در زیر عنوان‌ آن‌ اینطور نوشته‌ شده‌ است‌: "این‌ روزنامه‌ آزاد است‌ و از مطالب‌ علمی و سیاسی و اخلاقی و تاریخی که‌ مفید به‌ حال‌ ملت‌ است‌ سخن‌ می راند و... "
وقایع الاتفاقیه:
روزنامه وقایع اتفاقیه به تشویق و همت میرزا تقی خان امیرکبیر در تهران تاسیس و منتشر گردیده است. این روزنامه از شماره دوم به اسم وقایع اتفاقیه انتشار یافته و از این تاریخ تا سنه 1324 قمری بعد از پنجاه و هفت سال انتشار از شماره 471 به اسم روزنامه وقایع و از شماره 472 به نام روزنامه دولت علیه ایران نشر شده است. این روزنامه مخصوص درج و انتشار اخبار دارالخلافه و شهرهای دیگر ایران و مختصری از اخبار ممالک خارجه بوده است و لذا در طول مدت انتشار کمتر مقاله سیاسی و ادبی و تاریخی در آن دیده می شود.

الغری:
مجله الغری به مدیریت آغا محمد محلاتی و ناشر آن حاج شیخ حسن اصفهانی در نجف اشرف تاسیس و در سال 1328 قمری منتشرگردیده است. از مجله الغری بیش از یک شماره منتشر نشد و به علت مخالفت باقانون مطبوعات، دولت عثمانی آن را توقیف و از انتشار آن جلوگیری کرده است. سپس مجله دیگری با همان سبک و روش به نام دره النجف در ربیع الاول همان سال انتشار یافت و مدیر مجله علت توقیف را اتهام مخالفت با قانون مطبوعات بیان کرد که در محکمه جزا برائت ذمه اداره از اتهام ارتکاب خلاف قانون واضح و مبرهن گردید و علت تغییر نام مجله را درخواست مشترکین به علت قلت استعمال کلمه الغری بیان می کند.
المقتبس:
نشریه‌ المقتبس‌ به‌ مدیریت‌ محمدعلی کرد و به‌ زبان‌ عربی و در قاهره‌ به‌ چاپ‌ می رسیده ‌است. اولین‌ سال‌ نشر آن‌ در محرم 1324‌ قمری‌ می باشد. جلد اول‌ آن‌ شامل 12 شماره است‌ که‌ در 672 صفحه‌ به‌ چاپ‌ رسیده‌ است. اکثر مقالات‌ این‌ نشریه‌ را دانشمندان ‌معروف‌ شام‌ می نوشتند و موضوعات‌ مهم‌ نشریه‌ عبارت‌ بودند از: علمی، اجتماعی، تاریخی، تعلیم‌ و تربیت، بهداشت، تدبیر منزل، اطلاع‌ رسانی درباره‌ کتابهای‌ خطی یا چاپی و نیز مجلات‌ عربی یا اروپایی، شرح‌ حال‌ بزرگان‌ علم‌ و دانش‌ درشرق‌ وغرب، اختراعات‌ و اکتشافات‌ در پایان‌ هر شماره‌ بخشی است‌ که‌ در آن‌ مطالب‌ متنوع‌ و نیز نکات‌ ادبی و فکاهی دیده‌ می شود. قیمت‌ مجله 50 قرش‌ در داخل‌ یا 13 فرانک‌ در خارج ‌از کشور بوده‌ است.
المقتطف:
نشریه‌ المقتطف‌ به‌ مدیریت‌ دکتر یعقوب‌ صروف‌ و دکتر فارس‌ نمر در سال 1876 میلادی و به ‌زبان‌ عربی در بیروت‌ چاپ‌ می شده‌ است‌. چاپ‌ اول‌ آن‌ در پاریس‌ و چاپهای‌ بعدی‌ در بیروت ‌بوده‌ است. نشریه‌ به‌ صورت‌ ماهانه‌ در موضوعات‌ علمی و صنعتی نشر می یافته‌ است‌ و هیچ گونه‌ مطلبی یا اظهار نظری‌ در مسائل‌ دینی و سیاسی نداشته‌ است‌. در صدر هر مقاله‌ نویسنده ‌آن‌ قید می شده‌ است‌. مقالات‌ نسبتا طولانی و ادامه‌ دار است‌. در پایان‌ هر شماره‌ خبرهای ‌تازه‌ علمی و نیز فهرست‌ مقالات‌ آمده‌ است‌.
دانش:
نشریه دانش به مدیریت جامعه کل فارغ التحصیلان دانشسراهای ایران تاسیس شد و اولین شماره آن درفروردین 1324 در 105 صفحه به چاپ رسید. این نشریه با هدف اینکه فارغ التحصیلان دانشسراهای ایران در هر شهر و دیاری که هستند باید پشتیبان هم باشند و سالی یکی دو بار دور هم جمع شوند و برای رسیدن به پیشرفت جامعه و رسیدن به هدف نهایی از دل و جان با هم همکاری نمایند و وسایل ترقی و تعالی را برای هم فراهم آورند.
دبستان:
مجله دبستان به مدیریت سید حسن طبسی درمشهد مقدس تاسیس شد و شماره اول آن در 40 صفحه به قطع خشتی درربیع الثانی 1341 قمری مطابق 29 عقرب 1301 شمسی منتشرشده است. وجه اشتراک آن درسال، 40 قران برای طلاب و شاگردان و کارکنان مدارس عموما فقط 25 قران. آدرس آن درمشهد در سردرب مطبعه خراسان بوده است. دبستان مجله ماهانه علمی و ادبی است که نظر نویسنده به ترویج زبان فارسی امروزی بوده است. پس از سه سال تعطیلی مجله شماره اول سال دوم در آذر 1305 شمسی مطابق با 17 جمادی الثانی 1345 قمری منتشرشده است و بخصوص درسال دوم مجله ناشر افکار و آثار اعضای انجمن ادبی خراسان را بیشتر نشر می داده است. درسال دوم از شماره 9صاحب امتیاز سید حسن طبسی و مدیر مسول شیخ احمد بهار ضبط گردیده است. نشریه به علت مسافرت کاری آقای سید حسن طبسی به تهران تعطیل شده است و فقط 24 شماره از آن منتشر شد.
دعوة الحق
مجله ماهیانه مذهبی دعوه الحق درتهران به مدیریت شیخ محمدعلی دزفولی ملقب به بهجت تاسیس و در سال 1321 قمری منتشرشده است. شماره اول این مجله روز اول ماه شعبان سال مذکور انتشار یافته و در سال اول فقط ده شماره از آن توزیع گردیده است. دعوه الحق پس از مدتی تعطیل و مجددا در ربیع الثانی 1324 قمری پا به دایره انتشار گذاشته و تا انقلاب مشروطیت کم و بیش منتشر شده است. اداره مرکزی دعوه الحق در دارالخلافه تهران در خیابان ناصریه مقابل شمس العماره بوده است. وجه اشتراک مجله در تهران سالیانه یک تومان و در سایر ولایات دوازده قران و در تمام ممالک خارجه هشت فرانک. به طلاب و شاگردان مدارس جدیده ده، دو تخفیف می داده است.
عروه الوثقی:
این نشریه با بودجه مالی حسین محیی الدین الحبال و به مدیریت سید جمال الدین الافغانی و محمد عبده به زبان عربی در بیروت چاپ می شده است. این نشریه سنگ بنای نخستین نهضت فراگیر شرق معرفی شده است و پایه های تسلط انگلیس را در هند و مصر به لرزه درآورده است. انتشار این نشریه را کشور انگلستان در هند و مصر و سودان ممنوع کرد. همکاران و دستیاران مهم سید عبارتند از: شیخ محمدعبده، میرزا محمدباقر البواناتی و شرح حال هر سه نفر در مقدمه شماره اول آمده است.
عنقا:
مجله عنقا در شهر اصفهان به مدیریت (شیخ اسدالله گلپایگانی ایزدگشسب) تاسیس و شماره اول آن د ر 18 صفحه به قطع کوچک خشتی در مطبعه سربی (شرکت امامی) طبع و در اول فروردین 1305 شمسی مطابق با پنجم رمضان 1344 قمری منتشر شده است. این نشریه ماهانه منتشر می شده است ولی در دوره سالیانه آن چنانکه در عنوان مجله نوشته شده است ده شماره بوده است. این نشریه مجموعه ایست علمی، اخلاقی، ادبی، فکاهی، اجتماعی ولی بیشتر مندرجات آن مطالب اخلاقی و ادبی و فلسفی است. سرلوحه مجله عبارتست از خورشید تابانی که از پشت کوه درآمده فره و هرباد و بال کشیده قرارگرفته و در زیر این سرلوحه اسم مجله به خط نستعلیق نوشته شده است. بعد از نشر 12 شماره این نشریه تعطیل شده است از این دوازده شماره، ده شماره متعلق به سال اول و دو شماره متعلق به سال دوم می باشد.
قشون:
مجله قشون در تهران تاسیس و در سال 1301 هجری شمسی منتشر شده است. این نشریه از انتشارات وزارت جنگ بوده است که ابتدا مدیریت نشریه با آقای نوبخت بوده است ولی در سالهای بعد ایشان سمتی در این نشریه نداشته اند. شماره اول آن در فروردین 1301 انتشار یافته و مرتبا به مدت ده سال یعنی تا آخر سال 1301 هجری شمسی ماهی دو شماره طبع می شده است. مطالب نشریه قشون برای جوانان نیرومند ایران به خصوص نظامیان مفید و برای غیرنظامیان چون شامل ترجمه کتابهای مفید بوده سودمند بوده است. روی جلدمجله نشان مخصوص نظامیان و وزارت جنگ طبع گردیده است. انتشار آن در اول و پانزدهم هرماه بوده است. آبونه مجله برای نظامیان 60 قران و برای غیرنظامیان 80 قران و قیمت تک شماره آن دو قران. محل اداره در وزارت جنگ بوده است.