ناز و نوازش ها (نازلامالار) بخشی از مونوگرافی بناب

ناز و نوازش ها «نازلامالار»

مادران در کنار لالایی‌هایی که برای خوابانیدن فرزندان خود زمزمه می کنند، از آوازهایی که ریتم و آهنگی شبیه لالایی دارند استفاده می‌کنند که به آنها نازلاما یعنی «ناز کردن و نازک کودک را کشیدن» گفته می‌شود.

فرق اساسی لالایی با نازلاما در آن است که نازلاما بر خلاف لالایی در موقع بیداری کودک خوانده می‌شود.

در واقع نازلاما نوعی قربان صدقه رفتن و ناز و نوازش مادر برای فرزند می باشد که انعکاس آرزوهای او برای سلامتی و قد کشیدن کودک خورد خود و در امان ماندن او از بلایای طبیعی و غیر طبیعی و رخت دامادی پوشیدن و از این قسم سخنان می باشد.

گاه نیز سخنان مفاخره آمیزی گفته می شود که ریشه در گوشه و زوایای روحی و روانی و عاطفی مادر دارد.

در بعضی از نازلاماها نشانه های جامعه ی مردسالار به وضوح دیده می شود، در چنین مواردی مادرانی که فرزند پسر ندارند، تصویری رشک انگیز از دختر خود ارائه می دهند تا دماغ مادران صاحب پسر را بسوزانند و آبی بر آتش بی پسری خود بپاشند.

فرق دیگر لالایی با نازلاما در تعداد مصراع‌های آن می‌باشد. لالایی‌ها همیشه از چهار پاره تشکیل می‌شوند در حالی که نازلاما از هشت، شش، پنج، چهار و یا دو پاره تشکیل می‌شود و از عدد ثابتی پیروی نمی کند.

از میان واژگان انتخابی برای نازلاماها می‌توان جایگاه فکری، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی افراد را تشخیص داد.

همچنین در بررسی عبارات نازلاماها می‌توان وضع معیشتی فرد را نیز مشخص کرد. هر اقلیمی نیز در بوجود آمدن نازلاماهای خاصّ مؤثّر است چنانکه در میان ساکنان کوهستان و دشت‌های فراخ واژگان انتخابی عمدتاً از میان انواع گل‌ها و درختان و... می‌باشد و حال آنکه در کنار دریا سخن از بلم و قایق و موج و ماهی و... است.

به همین ترتیب هر اقلیم و جامعه‌ای از واژگان خاصّ خود بهره می‌برد و این خصیصه از جهت پژوهش‌های مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی و روانشناسی زبان حائز اهمیّت فراوان است.

حال نمونه‌هایی از ناز و نوازش های «نازلامالار»رایج در بناب ذکر می شود؛

داغلارین لالاسینا گؤزلرین قاراسینا آنالار قوربان اولسون اؤز کؤرپه بالاسینا

برای لاله‌های کوهساران برای سیاهی چشم‌هایت مادرها فدا شوند برای کودک کوچکشان.

                                            *****

پاپیللی فریه چیخما دووارا آتاللا دنی توتاللا سنی قاللیق آوارا

جوجه کاکلی                          بالای دیوار نرو                          دون را می‌پاشند                          تو را می‌گیرند                          ما آواره می‌مونیم.

                                          *****

بالاما قوربان اینکلر بالام هاواخ ایمکلر؟

گاوها فدای کودکم                        کودکم کی راه می‌افتد؟

                                        *****

بالاما قوربان ایلانلار بالام هاواخ دیل آنلار؟

مارها فدای کودکم                   کودکم کی زبان مرا می فهمد؟

                                       *****

بالاما قوربان پیشیکلر بالام هاواخ ایش ایشلر؟

گربه‌ها فدای کودکم کودکم کی کاری می‌شود؟

                                       *****

قاپیمیزدا وار چینار یارپاغی دینار دینار منیم بیر تک بالامی ساخلاسین پروردگار

جلوی در ما درخت چناری هست                        برگهایش به گردی دینار است                        تنها فرزند مرا                        نگه دارد خداوند.

                                     *****

بالاما قوربان بیزوولار                        گوساله ها فدای کودکم

بالام ناواخ قیز اوولار!                       کودکم کی دختر شکار می کند؟

                                       *****
بالاما قوربان گئچی‌لر                     بزها فدای کودکم

بالام ناواخ سئچی‌لر                       کودکم کی اسم و رسم دار می شود؟

                                       *****
منیم بالام خاندی خاندی                کودک من خان خانان است

باخچادا قوش قوواندی                   در باغچه شاهین هوا می کند

قلینج قمه بئلینده                        خنجر و شمشیر در کمرش

وورماغا پهلواندیر                         مانند پهلوان آماده ی نبرد است.

                                     *****
قیزدی قیزیل پارچاسی                 دختر نگو یک تکّه جواهر است

پالچیقا دوشر پاریلدار                   توی گل هم بیفتد، می درخشد

اوغلانلار ایت بالاسی                  پسرها مانند توله سگ

دالینجا دوشر میریلدار                 دنبالش می افتند و وق وق می کنند.

                                   *****
خبری یوخ اوغلانلارین                 پسرها خبر ندارند

آغزینا پوخ اوغلانلارین                 شکر توی دهن پسرها

بوقیزی آلان گلسین                  خواستگار این دختر بیاید

قیزیلی اولان گلسین                 هر کس طلا دارد بیاید

گئدین قیزیل گتیرین                  بروید طلا بیاورید

بوقیزی یئردن گؤتورون                این دختر را به سر و سامان برسانید

کبینینه بیرکند سالین                یک ده کابینش کنید

بوقیزی تویا یئیترین                    تا عروسی سر بگیرد.

                               *****